Ai Mua Cha Không?
Buổi trưa hè oi bức, một tên nhà giàu đang ngồi trong nhà lớn phanh áo ngực để hai người đầy tớ ra sức quạt cho hắn. Bỗng hắn nghe ngoài đường có tiếng rao yếu ớt:
– Ai mua cha không?
Hắn lấy làm lạ, sai anh ở đợ:
– Mày chạy ra cổng coi thử ai rao bán cái gì vậy .
Anh trai cày chạy đi một lúc rồi vào thưa:
– Bẩm, cỏ ông già hom hem đang rao bán CHA ạ!
Nghe nói, hắn nghĩ: “Quái lạ, thuở đời nay người ta đi bán những thứ cần dùng, chứ ai điên khùng đem CHA đi bán bao giờ”. Hắn bảo đày tớ:
– Mày ra kêu lão già vào đây tao hỏi.
Độ một khắc, người ở dẫn vô ông cụ đầu tóc bạc phơ, lưng còng, mắt kém, tay chống cây gậy tre, dò đi từng bước
Hắn hỏi:
– Này lão kia! ông rao bán thứ chi đó?
Ông cụ phều phào:
– Bán CHA!
– Ủa, cha của ông hay là cha vợ?
– Tôi nay tám mươi tuổi, cha đẻ và cha vợ đã chết từ lâu. Tôi chỉ bán tôi thôi!
Tên nhà giàu bật cười lớn:
– Ha hả! Người ta mua ông về được cái tích sự gì? Ông có ra đồng cày bừa gặt hái được không?
– Không!
– Ông có lên rừng đốn cây phát rẫy trồng bắp được không?
– Không! Tôi ngần này tuổi, già cả ốm yếu, chỉ có ở nhà làm vài việc vặt thôi!
Tên nhà giàu phẩy tay.
– Thế thì ông đi mà bán cái thân già của ông! Có đứa nào khùng nó mới mua ông về để nuôi báo cô! Trên đời này người ta chịu mất tiền để mua cái gì dùng được, hoặc mua về để sinh lợi. Chứ như lão cha già của tôi trong nhà này cũng tám mươi tuổi rồi mà chưa chịu chết quách, còn sống vất vưởng báo hại con cháu phải hầu hạ cơm cháo thuốc thang. Chẳng mấy chốc mà nhà tôi sạt nghiệp!
Ông già nghe vậy lẳng lặng chống gậy quay ra… Ông còn tiếp tục đi rao bán cho đến chiều tối. Khi đi ngang qua một túp lều tranh, cụ cũng rao như thường lệ. Trong nhà có đôi vợ chồng trẻ vừa mới đi làm về, vội mời cụ vào hỏi chuyện. Sau khi nghe cụ nói, vợ chồng liền hội ý nhau rồi cùng vui vẻ:
– Chẳng giấu gì cụ, vợ chồng chúng con đều mồ côi cha mẹ từ nhỏ. Chúng con làm ăn vất vả. Tuy nghèo nhưng vẫn đầm ấm. Chúng con chỉ ước ao có thêm tình thương yêu của cha mẹ. Mong có cha mẹ để chúng con phụng dưỡng. Cụ đã đến đây thì xin cụ ở lại với chúng con. Chúng con kính trọng cụ như cha già. Hăng ngày, từ sang đến chiều chúng con lên rừng hái củi đốt than, tối về đổi gạo nấu ăn. Chúng con hứa không để cho cha thiếu thốn thứ gì. Có cha thêm vui cửa vui nhà. Chúng con tuy nghèo tiền nghèo bạc, nhưng không chịu để nghèo hiếu đễ đâu cha ạ!
Thế là cụ ở lại với vợ chồng anh tiều phu nghèo khó. Hằng ngày cụ trông nom nhà cửa, quét dọn sạch sẽ, lại còn bảo hai con mua gà vịt về cho cụ chăn nuôi nữa.
Thấm thoát đã qua hai năm.
Một hôm, mới tảng sáng tinh mơ, cụ gọi hai người lại.
– Bữa nay các con đừng lên rừng nữa, mà hãy sửa soạn gói ghém các thứ đi theo cha.
Vốn là con chí hiếu hai vợ chồng rắm rắp làm theo lời cụ dạy. Ba người ra đi cho tới chiều tối tìm nơi quán xá nghỉ trọ, rồi lại đi tiếp thêm vài ngày nữa mới tới một làng kia… ông già nói:
– Tới nơi rồi!
Cụ dẫn hai vợ chồng đứa con nuôi vào một ngôi nhà to lớn sang trọng. Cụ mở cửa cho hai người quét dọn bụi bặm, lau chùi bàn ghế, rồi tắm rửa thay quần áo mới…
Cơm nước xong xuôi, cụ thắp ngọn đèn sáng, rồi kêu hai vợ chồng lại:
– Đây là nhà cửa sản nghiệp của cha. Chắc các con muốn hỏi tại sao cha lại phải đi bán cha?
Hai vợ chồng cúi đầu. thưa:
– Dạ phải! ”
– Cha đi rao bán cha là thử lòng thiên hạ đấy! chẳng phải cha không có con, thiếu thốn tình cảm mà cha đi bán mình đâu! Trái lại, cha đã sinh ra một lũ con trai lẫn gái. Nhưng chúng nó quá hư đốn. Thấy cha mẹ có của, chúng chẳng chịu học hành làm lụng chi cả. Cứ tưởng sẵn của đó mà ăn xài phá phách. Sau này cha mẹ già sẽ để của ấy lại cho chúng nó chia nhau ăn chơi mãn đời, mãn kiếp. Đã lười biếng mà còn hỗn láo mất dạy nữa. Chúng nó ăn ở bất hiếu mà bà lão mẹ chúng buồn tức sinh bịnh mà chết. Hôm đưa đám mẹ chúng nó về, cha gọi chúng nó lại hỏi: .
– Mẹ các con buồn vì con hư mà qua đời. Vậy từ nay các con có chịu tu tỉnh học hành kiếm mỗi đứa một nghề làm ăn nuôi thân không?
– Nghe cha hỏi, chúng đều lắc đầu nhe răng ra cười.
Cha lại nói với chúng: :
– “Nhỏ cậy cha, già cậy con”. Hồi các con ra đời còn đỏ hỏn chưa làm được gì thì cha mẹ đã làm hết sức mình để nuôi các con, thuốc thang cho con khi con đau yếu. Nay các con lớn lên, đầy đủ sức vóc, thì sức khỏe cha đã tàn lụi dần như mặt trời mãn chiều xế bóng. Cha già bây giờ “lão lai tài tận” rồi! Người gíà đã cạn kiệt sức lực, đến lúc phải nghỉ ngơi nhờ các con làm nuôi cha trở lại. Đó mới là đạo hiếu ở đời.
Nghe cha nói vậy, chúng cười ré lên và bảo thẳng là chúng không hơi đâu làm việc để nuôi cha được. Cha bực mình nói với chúng: Tiếc rằng các con có cha mà không biết quý trọng. Nếu vậy, để cha đi rao bán cha. Biết đâu trong thiên hạ sẽ có kẻ biết yêu mến người già mà mua cha về nuôi nấng phụng dưỡng?
Nghe đến đây, lũ con mất dạy lại càng cười hô hố:
– Đấy cha đi mà bán có đứa nào điên khùng mới rước cái lão già khòm về mà ra công hầu hạ cho mệt xác. Người ta ai cũng muốn mua cái sướng vào thân, ai đâu dại mà chịu mất tiền đi mua cái “ách giữa đàng đem quàng vào cổ bao giờ. Chúng con đánh cuộc với cha đấy? Trong đất nước này nếu có đứa nào khờ khạo loại đó thì cha cứ ở với nó cho nó nuôi. Chúng con không thèm nuôi!
Vì uất ức quá cha đã làm giấy chia của. Chúng nó mỗi đứa một phần rồi chúng nó muốn đi đâu tùy ý. Chúng không phải là con của cha.
Nói xong, ông cụ đưa cho vợ chồng anh nghèo một lọ vàng và nói tiếp:
– Còn phần của cải, nhà cửa đây là cha dành để dưỡng già. Đó là công lao khó nhọc cha mẹ làm ra. Hai vợ chồng con tuy chưa được cha nuôi dưỡng ngày nào, chưa được hưởng một chút ân huệ nào của cha, nhưng hai con đã ăn ở nhân hậu, kinh trọng cha còn hơn người cha ruột thịt. Có làm cha. mẹ mang nặng đẻ đau mới thấu hiểu tấm lòng con trẻ. Hại con đây mới thực là con của cha. Vậy kể từ nay cha cho hai con hết những gì cha có, để hai con làm vốn sinh nhai. Cha cũng ở với hai con cho đến ngày nhắm mắt.
Hai vợ chồng tử chối nhiều lẩn không dám nhận, nhưng cha nuôi cứ ép nài mãi, .đành phải chiều ý cha. Ông cụ đã đi “bán cha”, nhưng ông đã tìm được người con xứng đáng.
(Cụ Trần thị Uyển kể, sưu tầm 1940, tại Hòa Mỹ, Tuy Hòa, Phú Yên)
Ca Dao Tục Ngữ Phú Yên 